Mae cyn-gapten rygbi Cymru, Gareth Thomas, wedi siarad â Dug Sussex am sut deimlad oedd derbyn ei ddiagnosis HIV mewn ffilm newydd bwerus a ryddhawyd gan Terrence Higgins Trust i nodi Wythnos Genedlaethol Profion HIV.
Wedi’i ffilmio yn stondinau clwb rygbi’r Harlequins, mae Thomas yn esbonio i’r Dug mai’r foment y cafodd ei ddiagnosis cadarnhaol yw’r hyn a’i hysbrydolodd i fyw ei fywyd i’r eithaf ac addysgu eraill am realiti HIV. Mae hynny’n cynnwys y wybodaeth na all drosglwyddo HIV i’w ŵr Stephen trwy gymryd un bilsen y dydd.
Wrth siarad yn y ffilm, mae Ei Uchelder Brenhinol yn dweud y dylai pawb wybod beth yw eu statws HIV er mwyn ‘normaleiddio profion’ a ‘gwneud pethau’n haws i’r rhai sy’n ofnus ac sydd ag ofn dod ymlaen’.
Mae Terrence Higgins Trust, prif elusen HIV y DU, wedi talu teyrnged i effaith y ddau ddyn wrth ‘herio canfyddiadau o HIV a mynd i’r afael â stigma’. Ar ôl i Thomas ddatgelu ei statws HIV yn gyhoeddus ym mis Medi, gwelodd yr elusen gynnydd yn yr archebion ar gyfer ei chitiau profi HIV, gan adlewyrchu cynnydd pum gwaith pan brofodd Dug Sussex yn fyw ar Facebook yn 2016.
Yn eu cyfarfod cyntaf erioed, mae Thomas yn esbonio i’r Dug fod ei wybodaeth am HIV, fel llawer o bobl eraill, yn sownd yn yr 1980au a’i fod yn meddwl ei fod wedi cael dedfryd o farwolaeth. Mae’r Cymro’n gobeithio, trwy rannu ei stori yn ystod Wythnos Genedlaethol Profion HIV, y gall ddangos bod bywyd ar ôl diagnosis HIV a helpu eraill i oresgyn eu hofn o gael prawf.
Rydyn ni’n gwneud cymaint o gwmpas ein hiechyd – mynd at y deintydd, mynd at y meddyg. Ond o ran profion iechyd rhywiol, mae’r stigma a’r ofn o’i gwmpas, “meddai Thomas wrth y Dug.
Ni fu erioed yn haws profi am HIV a gellir ei wneud mewn amrywiaeth o leoedd gwahanol, gan gynnwys clinigau iechyd rhywiol, eich meddyg teulu a hyd yn oed gartref. Gellir archebu pecynnau profi HIV am ddim ar-lein trwy startwithme.org.uk.
Mae ystadegau newydd gan Public Health England yn amcangyfrif bod tua un o bob 14 o bobl sy’n byw gyda HIV yn y DU yn parhau heb gael diagnosis tra bod 43% o’r bobl a gafodd ddiagnosis y llynedd wedi cael diagnosis hwyr, a hynny ar ôl i ddifrod i’r system imiwnedd ddechrau eisoes.
Dyna pam mae profi am HIV mor bwysig gan fod gan rywun sy’n cael diagnosis cynnar ac sy’n cael mynediad at driniaeth – fel Thomas – yr un disgwyliad oes ag unrhyw un arall. Mae mynediad at driniaeth HIV effeithiol hefyd yn sicrhau na all y firws gael ei drosglwyddo.
O ran pwysigrwydd Wythnos Genedlaethol Profion HIV, dywedodd Thomas: ‘Mae gen i ddiben newydd nawr. Rwy am wneud beth bynnag y gallaf i gael gwared ar yr ofn sydd gan bobl am brofi am HIV a’I wneud ar bob cyfri! Mae cymaint o stigma o hyd ynghylch profion HIV ac rwyf am newid hynny. Rydyn ni i gyd yn mynd at y deintydd i gael archwiliad a dylai profion am HIV gael eu gweld yn union yr un ffordd.
‘Oherwydd na chefais fy addysgu am HIV, roeddwn i’n meddwl fy mod wedi cael dedfryd marwolaeth pan gefais ddiagnosis ac nid wyf am i unrhyw un arall fynd trwy hynny. Rwyf am brofi bod bywyd ar ôl diagnosis cadarnhaol a dangos i bawb realiti HIV. Rwy’n cymryd un bilsen y dydd sy’n fy nghadw’n iach, sy’n golygu nad oes gennyf unrhyw ofn o gwbl o drosglwyddo HIV i fy ngŵr ac sy’n golygu fy mod yn ddigon ffit i wneud Ironman!’
Dywedodd Ian Green, Prif Weithredwr Terrence Higgins Trust: “Rydyn ni’n falch o ddod â Dug Sussex a Gareth Thomas ynghyd – dau unigolyn sydd wedi gwneud cymaint i herio canfyddiadau pobl o HIV a mynd i’r afael â stigma. Mae hynny oherwydd pan fyddant yn siarad am realiti HIV, mae pobl yn gwrando ac yn gweithredu.
“Rwy’n gobeithio bod gwaith y Dug a Gareth i normaleiddio profion HIV yn cael effaith fawr yn ystod Wythnos Genedlaethol Profion HIV ac mae unrhyw un sydd wedi bod yn rhy ofnus i brofi yn y gorffennol yn gweld ei bod bob amser yn well gwybod. Mae mwyafrif helaeth y bobl sy’n cael prawf yn cael canlyniad negyddol ond i’r rhai sy’n profi’n bositif mae yna lawer iawn o gefnogaeth ar gael i helpu i brosesu’r diagnosis hwnnw.’
